Cyklofrenia
Zaburzenia
afektywne dwubiegunowe (choroba afektywna dwubiegunowa, ChAD, cyklofrenia) –
zaburzenia psychiczne z grupy zaburzeń afektywnych. Do rozpoznania zaburzenia
afektywnego dwubiegunowego dochodzi wtedy, gdy u pacjenta występuje epizod
hipomanii, manii lub epizod afektywny mieszany, a w przeszłości wystąpił
chociaż raz jeden z tych epizodów włącznie z epizodem depresji. Jeśli u
pacjenta występuje powtórnie epizod depresji bez wystąpienia manii, hipomanii
bądź epizodu mieszanego, rozpoznaje się zaburzenie afektywne jednobiegunowe
(zaburzenie depresyjne nawracające).
Powszechnie na
określenie tego zaburzenia używa się nazwy choroby maniakalno-depresyjnej,
jednak do rozpoznania tego zaburzenia dochodzi również, gdy powtórnie występuje
epizod hipomanii lub manii bez objawów depresyjnych. W rozpoznaniu należy
określić aktualnie trwający epizod choroby (np. zaburzenie afektywne
dwubiegunowe, obecnie – epizod hipomanii). Ryzyko zachorowania na zaburzenie
afektywne dwubiegunowe wynosi 1%, rozpoczyna się zwykle około 20. roku życia i
dotyka w takiej samej części mężczyzn i kobiety.
Chorobę afektywną
dwubiegunową czasami określa się błędnie jako depresję dwubiegunową.
Objawy:
Epizody maniakalne
charakteryzują się występowaniem następujących objawów:
często brak wglądu
w chorobę
gonitwa myśli (71%
chorych)
halucynacje lub
urojenia (w przypadku zaburzenia z objawami psychotycznymi)
odhamowanie
seksualne (57% chorych)
podniecenie
psychoruchowe (87% chorych)
przymus mówienia
(98% chorych)
trudności w
koncentracji
zawyżona samoocena
zmniejszenie
krytycyzmu (podejmowanie lekkomyślnych działań)
zmniejszona
potrzeba snu (lub kilkudniowy całkowity brak potrzeby snu, 81% chorych)
zwiększenie energii
Podczas epizodów
depresyjnych mogą występować następujące objawy:
problemy z
koncentracją (np. może stać się niemożliwe czytanie książek i dłuższych
tekstów)
wyraźny spadek
tempa wykonywanych czynności
trudność w
podejmowaniu nawet błahych codziennych decyzji
anhedonia (brak lub utrata zdolności odczuwania przyjemności.
Jest jednym z kluczowych objawów pomocnych przy diagnozowaniu depresji. Występuje również (jako objaw negatywny) w przypadku schizofrenii oraz niektórych innych zaburzeń psychicznych.)
obniżenie nastroju
obniżenie samooceny
zaburzenia
łaknienia (znaczące zwiększenie lub brak apetytu)
zmniejszenie
energii - rezygnacja z dotychczas preferowanych aktywności,
wycofywanie się z
kontaktów społecznych
problemy ze snem
(np. wybudzanie się wczesnym rankiem lub hipersomnia)
myśli samobójcze
halucynacje lub
urojenia (w przypadku zaburzenia z objawami psychotycznymi)
Typy zaburzenia
Wyróżnia się 4
odmiany zaburzenia afektywnego dwubiegunowego:
typ I – objawy
depresyjne i maniakalne o dużym nasileniu i kilkumiesięcznym czasie trwania
(CHAD I)
typ II – objawy
depresji i hipomanii trwające do trzech tygodni (CHAD II)
rapid cycling – w
ciągu roku występują co najmniej cztery różne epizody zaburzeń afektywnych
ultra rapid cycling
- w niektorych publikacjach wystepuje taki typ przebiegu jako wyróżnienie z
rapid cycling gdy liczba epizodów jest większa, rzędu kilkunastu. Niektórzy
autorzy wyróżniają nawet przebieg ultra-ultra-rapid cycling
typ sezonowy –
epizody depresji występują w okresie jesienno-zimowym; epizody manii w okresie
wiosenno-letnim
Leczenie
W pewnych
przypadkach epizody maniakalne w przebiegu zaburzenia afektywnego
dwubiegunowego wymagają leczenia szpitalnego, są nimi:
zachowanie pacjenta
stanowiące zagrożenie dla niego lub innych osób
występowanie
nasilonych objawów psychotycznych
agitacja mogąca
prowadzić do uszkodzenia ciała, wyczerpania czy odwodnienia
myśli
autodestrukcyjne bądź agresywne w stosunku do innych osób
Leczenie epizodów
depresji również może wymagać leczenia szpitalnego w następujących przypadkach:
występowanie
objawów psychotycznych (urojeń lub halucynacji)
myśli lub tendencje
samobójcze
zaniedbywanie
własnych potrzeb (głodzenie się, odwodnienie)
Leczenie farmakologiczne
W leczeniu epizodu
manii stosuje się leki stabilizujące nastrój (lit) oraz leki przeciwpadaczkowe
(kwas walproinowy oraz karbamazepinę). W początkowej fazie leczenie stosuje się
leki przeciwpsychotyczne, aby w krótkim czasie zapobiec zaburzeniom zachowania
występującym w ostrej manii, oraz benzodiazepiny, pozwalające opanować
podniecenie. Po pewnym czasie, gdy zaczną działać leki stabilizujące nastrój,
odstawia się leki przeciwpsychotyczne i uspokajające. W badaniach wykazano, że
w zapobieganiu nawrotom manii skuteczne są atypowe leki przeciwpsychotyczne,
takie jak olanzapina i klozapina.
Podczas leczenia
epizodu depresji należy zachować ostrożność stosując leki przeciwdepresyjne,
ponieważ mogą one u pacjenta wyzwolić epizod manii lub hipomanii, dlatego
podczas leczenia antydepresantami niezbędne jest równoczesne podawanie leku
stabilizującego nastrój. Lit (stabilizator nastroju) wykazuje pewne właściwości
przeciwdepresyjne, jak również olanzapina (lek przeciwpsychotyczny) i
lamotrygina (lek przeciwpadaczkowy).
W zaburzeniu
afektywnym dwubiegunowym z częstą zmianą faz najskuteczniejsza jest według
niektórych autorów karbamazepina. W standardach zalecanych w Polsce zalecane są
pochodne kwasu walproinowego w monoterapii lub w połączeniu z węglanem litu.
Terapia elektrowstrząsowa
Zastosowanie
elektrowstrząsów w zaburzeniu afektywnym dwubiegunowym może wyzwolić epizod
manii, jednak stosuje się je w leczeniu przeciwmaniakalnym, a ich skuteczność
jest wyższa od litu. Około 80% chorych po zastosowaniu elektrowstrząsów
uzyskuje znaczną poprawę.
Przebieg choroby i rokowanie
U 90% pacjentów, u
których wystąpiły epizody manii, pojawiają się kolejne epizody zaburzeń
nastroju. Częstość epizodów jest różna w zależności od chorych, przeciętnie
występują 4 epizody w ciągu 10 lat. Zaburzenie afektywne dwubiegunowe z częstą
zmianą faz występuje u 5-15% chorych. Od 10 do 15% chorych popełnia
samobójstwo.
Cyklofrenia - choroba afektywna o przebiegu cyklicznym, jedno- i
dwubiegunowa. Kiedyś przyjmowano hipotetycznie ich jednolitość etiologiczną,
teraz coraz więcej przemawia za tym, że są to dwie różne choroby - czymś innym
jest choroba afektywna jednobiegunowa, czymś innym choroba afektywna
dwubiegunowa.
Zarówno w chorobie
jedno-, jak i dwubiegunowej występują niemal identyczne fazy depresyjne.
Dziedziczność zdaje się tu odgrywać znaczącą rolę. Prawdopodobieństwo
zachorowania - jak na schizofrenię kiedyś - 0,4%. Wydaje się, że są to choroby
częstsze niż schizofrenia. Pokrewieństwo schizofrenii z chorobami afektywnymi,
zwłaszcza z dwubiegunową, - uwidacznia się w fakcie, że przy obciążeniu schizofrenią
u potomstwa pojawiają się przypadki choroby afektywnej dwubiegunowej, ale też
jednobiegunowej i odwrotnie. Prawdopodobieństwo zachorowania, gdy choruje ktoś
w rodzinie, podobne jak w schizofrenii. Przy chorobie afektywnej dwubiegunowej
to prawdopodobieństwo zdaje się przekraczać prawdopodobieństwo przy
schizofrenii.
Ta choroba
opisywana jest już w starożytności. Częstsza jest choroba afektywna
jednobiegunowa. Przypadki zachorowań częstsze u kobiet niż u mężczyzn (2:1,
nawet 3:1). Jest to też choroba przewlekła i nieuleczalna, pod warunkiem, że
została postawiona poprawna diagnoza.
Jako podstawowy
proces jest bezobjawowa - gdy ktoś na nią choruje, gdy pojawiła się faza
depresyjna lub maniakalna i poprawne było rozpoznanie, to należy spodziewać się
pojawiania kolejnych faz mimo wyleczenia lub samoistnego przeminięcia tej
pierwszej fazy.
Istotą tej choroby
jest skłonność do okresowego pojawiania się faz depresyjnych, maniakalnych lub
na zmianę. Kłopoty diagnostyczne z określeniem, czy jest to choroba jedno- czy
dwubiegunowa, gdyż fazy depresyjne są niemal identyczne. Gdy pojawia się
depresja, nie wiemy, czy kolejne fazy będą depresyjne czy maniakalne. Gdy
kolejne trzy fazy są depresyjne, zmniejsza się prawdopodobieństwo, że następne
fazy będą maniakalne i jest to prawdopodobnie choroba jednobiegunowa. Gdy
pojawia się faza maniakalna, lub wahnięcia w stronę nastroju hipomaniakalnego,
jest to choroba dwubiegunowa.
Etiologia: duże prawdopodobieństwo uwarunkowań genetycznych.
Zaburzenia
przemiany amin biogennych w mózgu - katecholaminy: noradrenalina, dopamina i
pochodne, oraz serotonina. Leki przeciwdepresyjne wpływają na ich poziom w
mózgu. Nie wiemy, co powoduje te okresowe zaburzenia przemiany amin - nagle się
pojawiają, a potem znikają.
Przebieg:
Fazy depresyjne w
chorobie afektywnej trwają przeciętnie 6-9 miesięcy, musi trwać co najmniej 1
miesiąc, aby uznać za fazę. Także czas trwania faz maniakalnych liczy się w
miesiącach, zwykle 3-6 miesięcy, ale mogą być też krótkie, mogą być
parodniowymi wahaniami.
Choroba jednobiegunowa - druga faza statystycznie może pojawiać się
po 6-10 latach. Po drugiej fazie czas remisji krótszy o połowę, po trzeciej
również, po czwartej rytm fazowy stabilizuje się U tego samego chorego czas
trwania faz zbliżony - można przewidywać, jak długo będzie trwała faza.
Leczenie lekami przeciwdepresyjnymi powoduje zawieszenie objawów, choroby, nie
likwiduje jej, biegnie ona swoim endogennym rytmem. Mimo zaniku objawów
leczenie powinno być kontynuowane. Pierwsza faza pojawia się ok. 25 r. ż. ,
sporo przypadków z pierwszą fazą w i po okresie przekwitania, większość - 25 -
40 r. ż.
Choroba dwubiegunowa - rytm fazowy częstszy, nieregularny, nie
można przewidzieć, jaka będzie następna faza. Okresy remisji są krótsze.
Pojawia się wcześniej niż jednobiegunowa, 1. faza około 20 r. ż. Stąd można
przypuszczać, że jeśli depresja pojawi się ok. 20 r. ż., to prawdopodobne jest,
że jest to choroba afektywna dwubiegunowa.
Choroba afektywna
ciężko destabilizuje życie chorego, w fazie depresji bardzo duże jego
cierpienie, w fazie maniakalnej dużo działań uciążliwych dla otoczenia. Choroba
afektywna jednobiegunowa:
Faza depresyjna:
Jest to depresja
endogenna, zalegający nastrój przygnębienia rzutuje na całe życie chorego.
Objawy:
▪ zmniejszenie
życia popędowego
zaburzenia snu, np.
wczesne wybudzanie się, po 1-3 godzinach snu
obniżenie popędu
płciowego - niechęć do współżycia u kobiet, utrata potencji u mężczyzn
obniżenie łaknienia
- w związku z tym utrata wagi
obniżenie popędu
samozachowawczego - utrata radości życia, świat wydaje się szary, beznadziejny,
myśli samobójcze lub pragnienie, żeby świat się skończył, skrywane w trosce o
skuteczność zamiary i próby samobójcze. Bardzo duże zagrożenie zamachem
samobójczym. Mimo leczenia psychiatrycznego znaczna ilość chorych ginie
śmiercią samobójczą, nawet w szpitalu, chorzy potrafią zmylić nawet wzmożoną
czujność personelu.
▪ obniżenie napędu
psychoruchowego - zmniejsza się aktywność psychoruchowa chorych, praca staje
się trudna, podejmowanie decyzji staje się bardzo trudne, poczucie gorszej
sprawności umysłowej, pamięciowej, utrudnione kojarzenie (bradyphrenia),
bradykineza, trudności w mobilizowaniu się do działań. To obniżenie napędu
wydaje się niektórym gorszym objawem niż zaleganie nastroju przygnębienia
▪ lęk - jest to
podstawowy objaw wg Bilikiewicza. Lęk prekordialny - umiejscawiany w okolicach
serca. Lęk bezprzedmiotowy, ale ze skłonnością do wtórnego uprzedmiotowiania
się. Chory wyprowadza ten lęk z zagrożenia śmiercią - paradoks: myśli
samobójcze i poczucie zagrożenia śmiercią. Często urojenia hipochondryczne, np.
serce mi stanie.
▪ w depresji
endogennej dość charakterystyczny jest rytm dobowy, jeśli chodzi o objawy.
Nawet jeśli chory zasypia bez trudu, to obserwujemy wczesne wybudzanie, choć
bywają przypadki z wzmożoną potrzebą snu. Po nieprzespanej nocy chorzy rano
wstają ze wzmożonymi objawami, czują się najgorzej w godzinach rannych. W
godzinach popołudniowych chorzy mogą się czuć całkiem nieźle, możliwy brak
objawów.
▪ poczucie winy -
objaw różnicujący depresję endogenną od innych rodzajów depresji. To poczucie
winy spowodowane niemożnością mobilizacji do działania może nasilać chęć próby
samobójczej.
Depresję endogenną trzeba leczyć w warunkach
klinicznych! Pełnoobjawowy obraz depresji nie jest objawem najczęstszym, jest
to czubek góry lodowej. Rozpoznanie takiej depresji nie nastręcza trudności.
Reszta depresji to depresje o przebiegu nie bardzo typowym, kompletnym.
Zazwyczaj obserwujemy zaburzenia snu, ale zdarza się, że chory mają potrzebę
snu cały czas. Brak łaknienia, ale niektórzy chorzy jedzą więcej, aby stłumić
niepokój. Z reguły obserwujemy spowolnienie, ale u niektórych chorych -
niepokój psychoruchowy, nie mogą usiedzieć w miejscu, stale coś robią.
Dolegliwości hipochondryczne, z reguły występujące w nerwicach, czasem
występują w depresji i zdarza się psychiatrom rozpoznać nerwicę tam, gdzie jest
depresja. Dolegliwości bólowe mogą skłaniać tych chorych do szukania pomocy u
specjalistów, w zależności od umiejscowienia bólu. Często bóle głowy - neurolog
nie znajduje podstawy dla nich, ale bardzo skuteczny okazuje się jeden z leków
antydepresyjnych.
Fazy depresyjne w
przebiegu choroby afektywnej jedno- lub częściej dwubiegunowej mogą ulegać
schizofrenizacji, ściślej katatonizacji. Zdarza się to rzadko, ale mogą też
wtedy dojść objawy katatoniczne. Depresja endogenna jest zespołem z kręgu
choroby afektywnej. Depresja endogenna może wyrastać na innym, nieswoistym
podłożu, np. schizofrenii. Trzeba umieć różnicować depresję endogenną od innych
postaci depresji. Znamy całe ich spektrum i endogenne są tylko częścią z nich.
Depresje, które mogą być podobne do endogennej, mogą się pojawiać na podłożu
organicznym. Depresje mogą się pojawiać także w przebiegu leczenia niektórymi
lekami, np. w leczeniu hormonalnym lub też leki na nadciśnienie. Czasami jest
trudno rozpoznać, czy dana depresja jest endogenna czy reaktywna. Chorzy na
depresję endogenną eksponują pewne czynniki sprawcze, należy sprawdzić, czy tak
jest w istocie, czy też tylko chory przypisuje im sprawstwo. Zdarza się jednak,
że czynniki zewnętrzne mogą sprowokować wystąpienie depresji endoreaktywnej.
W depresji
reaktywnej obserwujemy największe nasilenie objawów bezpośrednio po zadziałaniu
czynnika reaktywnego. W tej depresji chorzy mają poczucie krzywdy, a nie winy.
Ogłaszają to, że skrzywdził ich jakiś człowiek albo los. W tej depresji nie ma
rytmu dobowego. Trudności w zasypianiu, a nie w budzeniu się. Nie ma
spowolnienia, bezradności. Może być depresja z wyczerpania, nerwicowa, itd.
Ważna dla występowania
depresji jest też pora roku. Najwięcej depresji endogennych obserwujemy późną
jesienią, wczesną wiosną. Nawet w nietypowych objawach depresji obserwujemy
objawy zwiastunowe w tych porach roku. Pora roku ma największe znaczenie w
chorobie jednobiegunowej, w dwubiegunowej nie ma takiego wpływu, może wystąpić
nawet w środku lata.
Elementarną zasadą
w postępowaniu z chorymi jest, aby ich nie mobilizować na siłę, nie oczekiwać
od nich współpracy, nie mówić, że coś od nich zależy. Trzeba ich usprawiedliwiać,
mówić, że ich stan jest zależny od choroby, ale że są coraz lepsze metody
leczenia. Stosuje się trójcykliczne leki przeciwdepresyjne. Depresja wynika z
zaburzenia przemiany amin biogennych noradrenaliny i serotoniny, rozwój
psychiatrii jest skierowany na wpływanie na te przemiany. Najskuteczniejsze są
leki stare. Depresję leczyło się też wstrząsami elektrycznymi, najskuteczniej
bez osłony skolimowej - bez znieczulenia. Po 3-5 sesjach depresja mijała prawie
w całości, potem kończyło się terapię lekami. Teraz, z osłoną skolimową, trzeba
więcej wstrząsów. Choroba afektywna dwubiegunowa:
Najprawdopodobniej
nie jest to inna postać tej samej choroby, lecz inna choroba niż choroba
afektywna jednobiegunowa. Pojawia się wcześniej - ok. 20 r. ż. Nie ma
prawidłowości, że okresy remisji skracają się w 4 pierwszych fazach. Okresy
remisji zazwyczaj krótsze niż w chorobie jednobiegunowej. Obraz fazy
depresyjnej jest niemal identyczny, ale objawy depresji rozwijają się szybciej.
Obecne są wszystkie objawy typowe dla fazy depresyjnej choroby jednobiegunowej.
Choroba periodyczna, ale obok faz depresyjnych obecne też fazy maniakalne. Jest
to periodyczność nieregularna - nie można przewidzieć, jaka będzie następna
faza choroby, rzadko zdarza się naprzemienność faz. Po przeminięciu fazy zwykle
okresy remisji. W szczególnie ciężkich przypadkach fazy przechodzą jedna w
drugą i to może następować z dnia na dzień.
Fazy maniakalne:
trwają krócej niż fazy depresyjne. Objawy:
▪ zaleganie
wzmożonego nastroju z elementami ekspansji;
▪ wzmożenie całego
życia popędowego - radość życia, istnienia, mniej to widać w zakresie innych
popędów, chorym szkoda czasu na spanie, nie objadają się, ale nie ma zaniku
łaknienia, chętnie sięgają po używki;
▪ wzmożony popęd
psychoruchowy, wzmożona aktywność, potrzeba działania, łatwo zmieniają się
upodobania, chorzy stają się wielomówni, pełni optymizmu, towarzyscy,
syntoniczni - ten dobry nastrój udziela się otoczeniu. Jeśli napęd
psychoruchowy jest umiarkowanie wzmożony, łatwo zdobywają znajomych, łatwo uruchamiają
swoje zdolności, talenty i potrafią je dobrze wykorzystać. Ale w miarę
narastania tego pobudzenia psychoruchowego myślenie staje się coraz płytsze,
powierzchowne, zainteresowania coraz bardziej zmienne, narasta niecierpliwość,
chwiejność afektywna, rozdrażnienie. Lekkomyślnie trwonią wszystkie dobra,
jakimi dysponują. Rozwijają aktywność seksualną, dużo piją, sięgają po używki,
żyją "pełnią życia". Drażliwość, wybuchowość, co może skutkować
wykroczeniami;
▪ zdają sobie
sprawę z nienaturalności swojego stanu, ale trudno się godzą na leczenie
psychiatryczne, bo ten stan jest subiektywnie przyjemny. Nie są oni
niebezpieczni ani dla siebie, ani dla otoczenia, chyba że w szczególnych
przypadkach - stanu szałowe. Gdy stan maniakalny trwa miesiącami, chory może
zrujnować siebie, finanse rodziny, jej opinię. Taki stan maniakalny trwa 0,5 -
1 miesiąca, nieleczony - 3-6 miesięcy, może też trwać latami. Nie ma leków
specyficznych leczących stan maniakalny, stosuje się leki neuroleptyczne,
uspokajające, zmniejszające napęd psychoruchowy.
Choroby afektywne
jedno- i dwubiegunowe są przewlekłe i nieuleczalne. W chorobie afektywnej
dwubiegunowej istnieje pewne możliwość zapobiegania nawrotom choroby: sole litu
i karbamazepina, przyjmowane codziennie przez lata zapobiegają nawrotom lub
łagodzą przebieg nawrotu. Zdarza się, że choroba afektywna dwubiegunowa
przebiega jednofazowo: występują tylko fazy maniakalne przedzielone okresami
remisji. Fazy maniakalne również były leczone wstrząsami, ale obecnie są one
traktowane jako ostateczność.
Cyklofrenia, jako
choroba całkiem interesująca, skupiła na sobie spojrzeniu osób które się jej
obawiają, tutaj mamy przykład:
Czy można żyć z cyklofrenią nie lecząc jej ?
Jeżeli TAK - to czy
życie z nią jest dużo trudniejsze...
w czym pomagają
leki czy wizyty u psychiatry itp.
Cyklofrenię powinno
się leczyć. Nie da się jej wyleczyć do końca, ale można zmniejszyć objawy
właśnie farmakologicznie. Mimo zaniku objawów leczenie powinno być
kontynuowane.
Życie jest prawie
normalne gdy chory zażywa leki. Lecz gdy nie zażywa, to staje się
"ciężki" dla otoczenia i życie z takim człowiekiem jest trudne.
[iii]
http://zapytaj.onet.pl/Category/004,004/2,10473177,Czy_mozna_zyc_z_cyklofrenia_nie_leczac_jej_.html
Choroba afektywna
dwubiegunowa, ChAD - podstawowe informacje
Obowiązująca
oficjalna nazwa tej sprawy chorobowej brzmi: zaburzenia afektywne dwubiegunowe.
Taką nazwę znajdujemy bowiem w międzynarodowej klasyfikacji chorób i problemów
zdrowotnych ICD-10. Dość powszechnie używana w Polsce nazwa "choroba
afektywna dwubiegunowa" wskazuje na ważny fakt, że mamy do czynienia z
chorobą i to, nierzadko, o niebanalnym znaczeniu. Z kolei termin „zaburzenia
afektywne dwubiegunowe” lepiej oddaje to, że mamy tu w rzeczywistości do czynienia
nie z jednym zaburzeniem, ale z z grupą zaburzeń wykazujących podobieństwa, ale
często też niemałe różnice.
Choroba afektywna dwubiegunowa - choć w jej przebiegu występują stany
depresyjne - jest czymś odrębnym od zaburzeń depresyjnych nawracających
(nawracającej depresji). Różni się także w oczywisty sposób od schizofrenii. Z
klinicznego punktu widzenia choroba afektywna dwubiegunowa przejawia się
głównie występującymi naprzemiennie okresami depresji i manii (lub hipomanii).
Dawne nazwy tej choroby to choroba maniakalno-depresyjna i cyklofrenia. Odmiany
choroby:
Zaburzenie
afektywne typ I – postać klasyczna, w której występujące obok depresji okresy
maniakalne cechują się dużym nasileniem objawów i długim, kilkumiesięcznym
czasem trwania.
Zaburzenie
afektywne typ II – obok depresji występują okresy łagodnych manii (hipomanii),
trwające krótko, do trzech tygodni. Postać ta, o łagodniejszym przebiegu, nie
ma tendencji do przechodzenia w postać klasyczną i może być, w pewnym sensie,
uważana za odrębną od niej chorobę.
Rapid cycling –
takie zaburzenie dwubiegunowe, w którym w ciągu roku występuje 4 lub więcej
okresów depresji lub manii. Ten obraz choroby występuje u kilkunastu procent
osób z zaburzeniem dwubiegunowym. Choroba może w taki sposób przebiegać od
samego początku (u 1/3 chorych), może też pojawić się po kilku lub kilkunastu
latach przebiegu klasycznego(u 2/3 chorych). Ten typ przebiegu jest traktowany
jako odmiana postaci klasycznych, jednak przyczyny przejścia tych postaci w
rapid cycling są mało poznane. Zaburzenie afektywne typ sezonowy – termin ten
kojarzy się dziś częściej z depresją nawracającą sezonowo, jednak początkowo
został wprowadzony do opisu takiego przebiegu zaburzenia dwubiegunowego, w
którym depresje występują regularnie w miesiącach jesienno-zimowych a okresy
wzmożonego samopoczucia wiosną i latem. Istnieją niewątpliwie chorzy z takim
przebiegiem choroby. Nawet wymienione wyżej odmiany choroby nie wyczerpują
bogatego obrazu klinicznego zaburzeń afektywnych dwubiegunowych i nie opisują
wszystkich możliwych odmian przebiegu choroby. Wygląda na to, że istnieje wiele
stanów, o znacznie różniącym się obrazie chorobowym, które łączy niestabilność
dotycząca afektu, napędu, rytmów snu i innych podstawowych regulacji
biologicznych. Ponieważ, poza dużymi różnicami, zdaje się tu zachodzić istotne
pokrewieństwo tych zaburzeń, zaproponowano wszystkie te problemy zdrowotne
określać terminem spektrum choroby afektywnej dwubiegunowej (Akiskal, 1983).
Pojęcie spektrum choroby afektywnej dwubiegunowej, poza wcześniej opisanymi
typami choroby (typ I i typ II), obejmuje inne jeszcze postaci choroby. Należą
tu m.in. osoby, u których występują wyraźne depresje, natomiast okresy
hipomaniakalne są wyjątkowo krótkie, np. kilkugodzinne lub kilkudniowe. Istnieje
też grupa osób, u których łagodne hipomanie nie występują spontanicznie, a
tylko w czasie przyjmowania leków przeciwdepresyjnych. Są też osoby, które
przewlekle ujawniają cechy hipertymii (łagodnej hipomanii), a poza tym miewają
okresy depresji.Tak rozumiana, w szerszy sposób, choroba afektywna dwubiegunowa
występuje znacznie częściej niż postać klasyczna - u 5% populacji. Ponieważ
istota pokrewieństwa między wszystkimi tymi stanami nie jest jasna, pojęcie
spektrum choroby afektywnej dwubiegunowej jest hipotezą, która zapewne będzie w
miarę zbierania doświadczeń weryfikowana.
Choroba afektywna dwubiegunowa – przebieg
Początek choroby
może nastąpić w każdym wieku, zazwyczaj ma on jednak miejsce w młodości lub
wczesnej dorosłości. Dawniej za typowy okres dla ujawnienia się choroby uważano
okres między 20 a 30 r.ż., dziś jednak wiadomo, że częste są początki przed 20
r.ż. Ocenia się, że u 2/3 osób za zaburzeniem dwubiegunowym choroba zaczyna się
przed 18 r.ż. a u 30% przed 13 r.ż. Za
najbardziej typowy okres początku choroby można uznać zwłaszcza okres między 15 a 19 r.ż. W tym czasie jednak choroba nierzadko nie
jest jeszcze rozpoznana i leczona. Pierwszy epizod może być depresją,
subdepresją, manią, hipomanią bądź tzw. stanem mieszanym. Choroba afektywna
dwubiegunowa jest chorobą trwająca przez całe życie, o bardzo różnym przebiegu,
generalnie jednak o dużej nawrotowości. Przeciętnie w ciągu pierwszych 10 lat
od postawienia rozpoznania u osoby chorej występują cztery duże epizody
choroby. Istnieją jednak też badania, które szacują częstość nawrotów na
przeciętnie jeden epizod choroby rocznie. Okresy chorobowe, depresja i mania,
występują w różnej liczbie i kolejności. Poprzedzielane są okresami zdrowia
(remisji) albo przechodzą bezpośrednio jeden w drugi, co jest określane jako
zmiana fazy. U większości chorych liczba depresji jest wyższa od liczby manii,
większa jest też łączna długość okresów depresyjnych. Przewaga depresyjności
jest wyraźniejsza w CHAD typu II niż w CHAD typu I. W typie o częstej zmianie
faz (rapid cycling) także przeważa depresyjność. Pierwszy epizod choroby
najczęściej jest depresją. Mania, jako epizod pierwszy występuje rzadziej, a
jeśli tak jest, to częściej ma to miejsce u mężczyzn. Epizody manii trwają od 2
tygodni do 5 miesięcy, depresje są natomiast nieco dłuższe, od 4 do 9 miesięcy,
rzadko więcej. Istnieją jednak formy choroby afektywnej dwubiegunowej (ang.
Rapid Cycling Bipolar Disorder i Ultradian Bipolar Disorder), które przebiegają
z bardzo dużą częstością epizodów chorobowych. Wtedy okresy choroby mogą być
krótkie lub bardzo krótkie i trwać np. tydzień, kilka dni, a nawet przechodzić
jeden w drugi (mania w depresję) w ciągu jednej doby. Okresy remisji należą do
naturalnego przebiegu wielu typów choroby afektywnej dwubiegunowej, zwłaszcza
CHAD typu I i II. Jednak wiele okresów między właściwymi rzutami choroby,
określanymi jako remisje, to okresy w których utrzymują się łagodniejsze objawy
choroby, zwłaszcza depresyjne. Są to więc remisje niepełne. W przebiegu
nieleczonej CHAD z szybką zmianą faz okresy zdrowia mogą się znacznie skracać i
nawet zanikać. Generalnie można powiedzieć, że w w przebiegu nieleczonej
choroby afektywnej dwubiegunowej nawroty zawsze następują. W Stanach
Zjednoczonych 39% pacjentów z CHAD potrzebuje w jakimś okresie leczenia w
szpitalu. Brak analogicznych danych dla populacji polskiej. Z CHAD
niejednokrotnie współwystępują inne problemy zdrowotne. Są to najczęściej
zaburzenia lękowe, nadużywanie alkoholu i substancji narkotycznych
(prawdopodobnie jako próba "samoleczenia") oraz zespół deficytu uwagi
(ADD, Attention Deficit Disorder). Za czynniki złe prognostycznie (tendencja do
mniej korzystnego przebiegu choroby i nieraz trudniejsze leczenie) można uważać
wczesny wiek zachorowania, maniakalny początek choroby, dużą od początku
częstotliwość nawrotów oraz współistnienie poważnych schorzeń somatycznych. Na
przebieg i rokowanie zdecydowanie korzystnie wpływa podjęcie regularnego
leczenia. W jego wyniku możliwe jest nawet całkowite i na wiele lat uwolnienie
się od wszystkich objawów tej choroby, choć najczęściej wiąże to się z potrzebą
nieustannego leczenia profilaktycznego.
Najistotniejsze problemy związane z chorobą
Choroba afektywna
dwubiegunowa (zaburzenia afektywne dwubiegunowe, CHAD powinna być uważana za chorobę
poważną, może bowiem wiązać się z dłuższymi okresami niezdolności do pracy,
hospitalizacjami, dotkliwymi stratami zawodowymi i zaburzeniami stosunków
rodzinnych. Niekorzystne skutki choroby związane są z charakterem występujących
zespołów chorobowych: depresji i manii. Obejmują zarówno związane z depresją
zahamowanie i ograniczenie sprawności, jak i skutki społeczne wynikające z
maniakalnej euforii, wzmożonego napędu i typowego bezkrytycyzmu. Typowymi
skutkami CHAD mogą być: pogorszenie statusu społecznego i zawodowego,
zmniejszenie dochodów, trudności w ukończeniu studiów lub innych form
kształcenia się, konflikty w rodzinie,
rozwody. Ocenia się, że zaburzenie dwubiegunowe CHAD wiąże się z gorszym
funkcjonowaniem społecznym niż zaburzenia depresyjne nawracające (choroba
afektywna jednobiegunowa). W jednym z ważnych badań (Chicago Folloow-up Stady),
obejmujących 10 lat obserwacji chorych na CHAD, dobrze funkcjonowała mniej niż
połowa chorych na te chorobę. Specyficznym problemem dla niektórych chorych
bywa przeżywanie ekstremalnych nastrojów, euforii, poczucia siły, ustąpienia
lękowych wątpliwości i zahamowań - o powabie niemal narkotycznym. Ustąpienie
manii bywa natomiast okresem dotkliwej konfrontacji z trudniejszą materialną i
duchową rzeczywistością. Innym problemem jest towarzyszące wielu chorym
poczucie niestabilności swojej psychiki, nastrojów, myśli i podstawowej
wewnętrznej siły. Może to skutkować brakiem zaufania do siebie samego, własnych
ocen i decyzji. W CHAD istnieje większe ryzyko zgonów, głównie z powodu chorób
układu krążenia oraz zdarzających się w tej chorobie samobójstw. Istnieje
jednak znaczna grupa osób, u których choroba ma tendencję do łagodniejszego
przebiegu, a nawet przybiera postać poronną. W tych łagodniejszych postaciach
CHAD następstwa społeczne choroby mogą być stosunkowo niewielkie.
Etiologia
Choroba ma silne
uwarunkowania genetyczne, na co wskazuje m.in. fakt, że u krewnych pierwszego
stopnia osób chorych na CHAD znacznie częściej niż w całej populacji występują
choroby afektywne (zarówno zaburzenia depresyjne jak i różne formy zaburzeń
dwubiegunowych). Nie wiadomo na czym dokładnie polega uwarunkowana genetycznie
podatność na tę chorobę, są jednak podstawy sądzić, że dziedziczenie podatności
ma charakter poligeniczny. Oznacza to, że za podatność na chorobę afektywną
dwubiegunową odpowiada kombinacja kilkunastu, a może nawet kilkudziesięciu
genów, które w odpowiedniej konfiguracji mogą ujawnić swoje chorobotwórcze
działanie. Ciekawe i wiele mówiące są w tym kontekście obserwacje stanu zdrowia
bliźniąt monozygotycznych (osób z niemal identycznym materiałem genetycznym).
Badania te wskazują, że w wypadku wystąpienia choroby afektywnej dwubiegunowej
u jednego z bliźniąt, ta sama choroba ujawniała się u 80% rodzeństwa. Tego
rodzaju, występująca wśród bliskich osób współchorobowość (tzw. zgodność zachorowania)
maleje procentowo w miarę zmniejszania się stopnia pokrewieństwa.
Czynniki środowiskowe i życiowe także odgrywają rolę w etiologii CHAD.
Życiowe niepowodzenia lub inne stresujące wydarzenia zwiększają ryzyko
wystąpienia choroby bądź jej kolejnego nawrotu. Takie wydarzenia mogą
poprzedzać zarówno wystąpienie depresji jak i manii (hipomanii). Uważa się
także, że nawrotom może też sprzyjać brak snu oraz nieregularność codziennego
rytmu wykonywanych zadań społecznych. Z drugiej strony satysfakcjonujące
związki z bliskimi osobami mogą łagodzić wpływ stresu i wywierać, do pewnego
stopnia, korzystny wpływ na przebieg choroby. W ostatnich latach, na gruncie
psychologii poznawczej (kognitywnej) pojawiły się przypuszczenia, że w
zachorowaniu na zaburzenie dwubiegunowe istotną rolę odgrywa tzw. indywidualny
styl poznawczy czyli pewien, występujący już przed zachorowaniem, nieprawidłowy
sposób (schemat) myślenia i interpretacji informacji. Koncepcja ta jest zgodna
z generalną ideą tej szkoły psychologicznej, nie jest jednak jasne, czy
opisywany jako nieprawidłowy i chorobotwórczy sposób myślenia poprzedza chorobę
i odgrywa istotną rolę w jej etiologii, czy raczej jest jednym z objawów tego
zaburzenia.
Rozpowszechnienie
Przez długi czas
utrzymywały się poglądy, że rozpowszechnienie choroby afektywnej dwubiegunowej
CHAD jest podobne do rozpowszechnienia schizofrenii i wynosi około 1%. Dziś
wiadomo, że jest ono istotnie częstsze, zwłaszcza, gdy uwzględni się różne,
mniej typowe, formy tej choroby. Według różnych źródeł częstość występowania
CHAD typu I w okresie całego życia wynosi 0,4-1,5%, liczby te nie są
kwestionowane. Natomiast epidemiologia CHAD typu II jest mniej znana,
występowanie tej formy choroby jest oceniane na przynajmniej 1,5-2,5%
populacji. Jest możliwe, że uwzględniając jeszcze inne formy i przebiegi tego
schorzenia, określane ostatnio jako tzw. spektrum choroby afektywnej
dwubiegunowej, występowanie różnych postaci tego schorzenia sięga 5%, a może
nawet 10% populacji w okresie całego życia. Są to najwyższe wskaźniki podawane
w literaturze (np. Angst i wsp., badania „Zurich Study”), wymagające
weryfikacji w innych grupach populacyjnych. Choroba afektywna dwubiegunowa typu
I występuje jednakowo często u kobiet i u mężczyzn, natomiast CHAD typu II częściej
u kobiet. Kobiety chorują też częściej na chorobę afektywną dwubiegunową z
częstą zmianą faz. Przyczyny tych rozbieżności nie są znane.
Przez długi czas
uważano, że typowym okresem dla ujawnienia się choroby afektywnej dwubiegunowej
to czas między 25 a 35 r. ż. Poglądy te należy uważać za nieaktualne – wiadomo
obecnie, że choroba rozpoczyna się wcześniej. Większość pierwszych epizodów
choroby przypada bowiem na okres od 15 do 18 r. ż. (ryzyko zachorowania na CHAD
ma wynosić w tym okresie już ok. 1 % populacji). Do rozpoznania choroby
dochodzi jednak zazwyczaj po kilku, a nawet kilkunastu latach.
Opinie na temat,
czy CHAD występuje jeszcze wcześniej są podzielone. Z jednej strony badania
wskazują, że mania jest bardzo rzadka lub wcale nie występuje u dzieci. Rzadkie
są też obrazy choroby afektywnej dwubiegunowej typowe dla osób dorosłych. Z
drugiej coraz pojawiają się doniesienia, że CHAD, częściej niż dawniej sądzono,
rozpoczyna się już w dzieciństwie.
Leczenie
Rozpoznanie tej
choroby jest mocnym wskazaniem do leczenia farmakologicznego. W zależności od
tego czy chory jest w okresie depresji, manii, czy remisji – leczenie ma inne
cele i stosowane są leki z różnych grup. Ze względu na przewlekły charakter
schorzenia szczególną rolę odgrywa zapobieganie kolejnym nawrotom choroby.
Wskazania do wdrożenia tego rodzaju długotrwałego leczenia profilaktyczne
istnieją u większości chorych. Takie leczenie przynosi dobre skutki u wielu
chorych, jest jednak leczeniem długim, prowadzonym nawet bezterminowo.
W leczeniu CHAD
stosowane są leki przeciwdepresyjne, przeciwpadaczkowe, neuroleptyczne,
przeciwlękowe i węglan litu.
Rezultaty leczenia
zależą od przebiegu choroby, jej podtypu i aktualnej fazy. Generalnie leczenie
depresji w przebiegu choroby afektywnej dwubiegunowej bywa trudniejsze niż w
przebiegu choroby afektywnej jednobiegunowej. Trudności w leczeniu sprawia też
przebieg choroby z częstą i bardzo zmianą faz (rapid cycling, ultra rapid
cycling). Leczenie tych ostatnich typów choroby wymaga nieraz stosowania
jednocześnie dwóch lub więcej leków.
Prawdopodobnie
wczesne rozpoczęcie leczenia wpływa łagodząco na przebieg choroby afektywnej
dwubiegunowej w kolejnych latach. Dodatkowym argumentem za jak najwcześniejszym
rozpoczęciem leczenia jest fakt, że pierwsze epizody choroby niejednokrotnie
łatwiej poddają się leczeniu. Nieleczona choroba CHAD przebiega typowo w sposób
progresywny: kolejne nawroty choroby są dłuższe, a remisje krótsze.
Są różne poglądy na
znaczenie pomocy psychologicznej u osób z CHAD. Niewątpliwie rola psychoterapii
nie jest kluczowa lecząca w ścisłym tego
słowa znaczeniu. Podkreśla się jednak znaczenie psychoedukacji (nazywanej
czasem mylnie psychoterapią). Jej celem jest przekazanie przez specjalistów
wiedzy o chorobie oraz dzielenie się osób chorych między sobą swoimi
doświadczeniami. Szczególnie ważne jest nabycie przez chorych umiejętności
rozpoznawania zwiastunów kolejnych nawrotów choroby oraz nauczenie się kontroli
swoich zachowań. Kontrola taka jest możliwa w mniej nasilonych stanach choroby,
o ile chory potrafi ocenić swój aktualny stan zdrowia i wie jakie zagrożenia są
z nim związane. Tego rodzaju programy psychoedukacyjne, nieraz z elementami
psychoterapii kognitywnej są dziś coraz zalecane i wypróbowywane. Jeśli nie są
dostępne to wiele choremu może dać sam kontakt z lekarzem prowadzącym leczenie.
Kontakt ten powinien być dostatecznie częsty, dostosowany do dynamiki choroby,
z możliwością szybkiego kontaktu w wypadku nagłej potrzeby. Długość wizyt
lekarskich powinna umożliwiać systematyczne podejmowanie rozmowy o różnych
aspektach choroby i życiowych trudnościach pacjenta. Związek osoby chorej ze
swoim lekarzem jest w tej chorobie niejednokrotnie wieloletni.
Choć właściwa,
„głębsza” psychoterapia nie leczy istoty CHAD to wiele osób z tą chorobą może
oczywiście potrzebować też tej formy pomocy. Problemem w prowadzeniu takiej
terapii jest jednak to, że możliwości z korzystania z niej i efektywność silnie
zależą od aktualnego stanu zdrowia chorego. Optymalnym czasem na psychoterapię
wydaje się czas remisji, zwłaszcza długo trwającej. To jednak w przebiegu
choroby afektywnej dwubiegunowej nie zawsze występuje.
Stanisław Porczyk,
specjalista psychiatra
Piśmiennictwo:
Vieta E. Choroba
afektywna dwubiegunowa. Medycyna po Dyplomie 2008; 3 (6): 4-55.
Znaczna część
pacjentów szpitali psychiatrycznych i poradni zdrowia psychicznego to ludzie
cierpiący na chorobę afektywną dwubiegunową. Choroba ta nie jest niczym nowym,
była opisywana również przez starożytnych medyków. Ma ona pewne elementy
wspólne z bardziej rozpowszechnioną chorobą - depresją. W tym przypadku jednak
depresja jest tylko jednym z elementów (biegunów), na drugim biegunie znajduje
się mania (hipomania) jako stan diametralnie różny od depresji. To właśnie ta
dwubiegunowość czyni to schorzenie tak odmiennym i godnym poświęcenia mu strony
internetowej.
Choroba afektywna
dwubiegunowa (CHAD), nazywana do niedawna psychozą maniakalno - depresyjną lub
cyklofrenią, nie jest chorobą o jednorodnym obrazie. Klasyczna CHAD dotyczy
około 1-1,5% populacji. Jeżeli jednak uwzględnimy zaburzenia w istotny sposób
podobne, nie spełniające jednak ostrych kryteriów CHAD, otrzymamy wartość
sięgającą w niektórych badaniach 8-10%.
Choroby psychiczne,
w tym choroba dwubiegunowa, nie są ograniczone do specyficznych grup. Wśród
osób cierpiących na tą chorobę można znaleźć polityków, aktorów, wokalistów,
piosenkarzy. Autor motta strony, amerykański poeta Robert Lowell również
cierpiał na powtarzające się stany depresyjne i maniakalne. Poniżej są
wymienione znane postacie cierpiące na CHAD. Część z nich została zdiagnozowana
pośmiertnie, więc choroba jest w tym przypadku bardziej spekulacją niż faktem.
Psychoterapia nie może być jedynym sposobem leczenia. Głównym sposobem jest
farmakoterapia, psychoterapia odgrywa głównie funkcje pomocnicze. Zadaniem
psychologa jest raczej psychoedukacja, pomóc w zaakceptowaniu choroby. Od
nastawienie chorego do diagnozy i leczenia zależy bardzo wiele - nawet
najlepsze leki nie są w stanie zadziałać, jeżeli pacjent nie akceptuje choroby,
jest przekonany o możliwości funkcjonowania bez leków.
Proponowanym formą
terapii jest terapia behawioralno-poznawcza, przede wszystkim jej elementy
poznawcze. Najlepszym momentem do prowadzenia psychoterapii jest normotymia
(stan "normalnego" nastroju") lub stan subdepresji, lekkiego
epizodu depresji.
Część pacjentów z
CHAD spełnia kryteria tzw. podwójnej diagnozy - występuje u nich zarówno
choroba dwubiegunowa i uzależnienie. Uzależnienie jest istotnym czynnikiem
wikłającym leczenie psychiatryczne. Znajduje tutaj swoje miejsce terapia
odwykowa.
Istotne znaczenie
odgrywają grupy pacjentów, gdzie chorzy mogą wymieniać się swoimi
doświadczeniami. Odgrywa to istotną rolę w akceptacji schorzenia, pomaga dać
sobie radę ze stygmatyzacją. Grupy wsparcia coraz szybciej organizują się w
internecie, powstał nawet portal pomagający monitorować swoje samopoczucie za
pomocą odpowiednich formularzy.
Kto ma/ miał tę chorobę:
Ludwik van Beethoven,
Kurt Cobain,
Mark Twain
Jean-Claude Van Damme
Lord Byron
Charles Dickens
Linda Hamilton
Ernest Hemingway
Sir Isaac Newton
Sinéad O'Connor
Ozzy Osbourne
Edgar Allan Poe
Kurt Vonnegut
[i] http://pl.wikipedia.org/wiki/Zaburzenia_afektywne_dwubiegunowe
[ii] http://psychopatologia.wyklady.org/wyklad/704_cyklofrenia_strona-1.html
[iii] http://zapytaj.onet.pl/Category/004,004/2,10473177,Czy_mozna_zyc_z_cyklofrenia_nie_leczac_jej_.html
[iv] http://online.synapsis.pl/Choroba-afektywna-dwubiegunowa-ChAD-podstawowe-informacje/
[v] http://chad.mam-efke.pl/index.php?go=terapia
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz